THẦN TÍCH ĐỆ TAM THUỶ CUNG THÁNH MẪU:
Thánh Thoải thiêng thay ! Thật vậy trong tâm thức của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước và ơ thời kì giao thương đường bộ chưa phát triển , yếu tố nước , sông hồ biển cả là một yếu tố vô cùng quan trọng với người Việt . Trong đạo Mẫu Tam tứ phủ Thoải phủ với chư vị Thoải thần là hệ thống linh thánh được thờ nhiều vào bậc nhát trong thần điện.Thế nhưng người đứng đầu đại diện Thoải Phủ Đức Chúa Tiên Thủy Cung Thánh Mẫu lại là vị thần nữ chưa được rõ ràng và còn nhiều giả thuyết về thân thế tích lục của bà . Dường như mỗi một vùng miền Bà lại được hoá hiện vời một truyền tích khác nhau không thống nhất . Ơ vùng Kinh Bắc xưa , ven sông Cầu Sông Thương thì Bà là nữ thần sông Như Nguyệt là con có khi lại là vợ Vua Thủy vua Tổ Lạc Long.ở vùng Hoài Đức Đan Phượng Hà Tây cũ thì bà hoá hiển là con gái làng ở vùng Nam Định Thái Bình có khi bà là con gái vua Lê là vợ một vị quan tướng cũng được phong là Thủy Tinh công chúa ... nhưng có lẽ thần tích được mọi người biết đến nhiều nhất hiện nay trong đạo đó là Tích Truyện Liễu Nghị truyền thư . Vốn là một câu chuyện của Tàu nhưng với mối liên hệ sâu xa về địa lý vùng Lĩnh Nam và hồ Động Đình với những giả thiết liên quan về lịch sử nguồn gốc của tộc Bách Việt mà Việt Nam là một cấu thành trong đó thì lâu nay người Việt đã coi đó là một câu chuyện Việt Nam và tôn thờ Mãu Thoải với danh xưng Động Đình Bạch Ngọc Hồ Trung Thủy Tinh Xích Lân Long Nữ công chúa .
Ơ đây sau khi xem xét thần tích và chiêm bái các đền bỏ qua yếu tố nguồn gốc tích truyện cũng như vấn đề lịch sử tộc Việt tham khảo thần tích đền Dầm đền Xâm Thị đền Nghĩa Sơn Hưng nguyên nghệ an xin đưa ra một thần tích về Bà . Một thần tích đã được Việt Hoá với tên đất tên địa danh Việt Nam :
Vào thời kỳ sơ khai mở nước Văn Lang ta, trên thiên đình có nàng tiên nữ thứ 3 đến chầu thượng đế, chẳng may làm vỡ chén ngọc, trăm quan nghị tội, giáng xuống thủy cung làm con gái Thủy Quốc Động Đình Long Vương, sau gả cho Đô Đốc Côn Bằng đại tướng quân Kinh Xuyên. Vợ lẽ của Kinh Xuyên là Thảo Mai, thấy nàng tài sắc bèn đem lòng ghen ghét giả làm 1 bức thư, tố cáo Kinh Xuyên vu nàng tư thông phản bội chồng. Kinh Xuyên giận dữ đầy nàng xuống trần thế, 10 năm sống ở núi Ngọc Hồ Kim Quy, làm bạn với chim muông cầm thú, sinh sống bằng hoa trái qua ngày. Một hôm thấy gió lướt mặt hồ, mây đùn lưng núi, tưởng nhớ quê nhà, thương cha nhớ mẹ, lòng buồn bã rối bời, nhân đó nàng ngâm 1 bài thơ rằng:
"Từ biệt Kinh Xuyên trải mấy thu
Trời xanh mây lượn nhớ quê nhà
Tiêu dao trần thế bao ngày tháng
Cố hương thủy quốc biết nao về."
Tiếng ngâm chưa dứt mà dòng lệ chứa chan, tựa vào gốc cây, tinh thần mê man lúc say lúc tỉnh.
Lại nói thời ấy có 1 người ở xã Ngọc Lạp huyện Thanh Miện, phủ Hồng Châu, đạo Hải Dương, họ Liễu, tên Nghị, là danh sĩ thời bấy giờ. Một hôm Nghị cùng 1 vài tên gia đồng chèo thuyền đến Ngọc hồ ngắm cảnh . Thuyền đến hồ Kim Quy, bỗng nghe tiếng ngâm thơ văng vẳng, lời lẽ thảm thê, trong lòng lấy làm lạ, bèn nói với bọn gia đồng đi theo rằng: "Không biết thần tiên hay ma quỷ mà lại có lời lẽ thê thảm đến như vậy." Ông bèn cho người dừng thuyền bên bờ quan sát thấy người con gái tuổi độ 18, mi xanh như liễu rủ má thắm tựa hoa đào, dẫu tiên nữ ở cung trăng, hay phi tần nơi thượng giới, cũng không thể hơn được. Ông cười và bảo rằng:
- Cốt cách trần thế mà dáng vẻ thần tiên, may mắn nay gặp gỡ, nếu không phải là trăng rằm thì cũng là băng tuyết quy hòa nhập lại.
Nhân đó ông mới hỏi về nguồn gốc nguyên do, người con gái ứa lệ thưa rằng:"
- Thiếp vốn là con gái Động Đình Quân là vợ của Kinh Xuyên, chẳng ngờ thiên sứ dáng họa vô cớ, nay may gặp ngưởi tốt ở đây, dám xin người có kế sách gì cứu giải oan khiên, thiếp nguyện thề có sông núi không quên ơn nghĩa.
Liễu Nghị lại hỏi:
- Dương gian thủy quốc cách biệt lấy gì mà nghe thấu được?
Nàng nói :
- Thiếp có một cây kim thoa trao cho ngài, cảm phiền đi đến bờ biển Đông Hải, hễ thấy cây Ngô Đồng thì cầm cây Trâm gõ vào ba tiếng tất thảy thủy cung sẽ đều nghe biết.
Nói xong nàng đưa một phong thư nói rõ sự việc rồi đưa thư và cây Trâm cho Liễu Nghị. Sau khi từ biệt người đẹp Liễu Nghị gắng sức lên đường, qua bẩy ngày đêm đến cửa biển Đông Hải bỗng thấy cây ngô đồng cổ thụ, ông làm đúng lời người con gái dặn, tay cầm kim thoa gõ vào gốc cây ngô đồng, bỗng thấy một con rắn trắng nổi lên khỏi mặt nước, Liễu Nghị đem sự việc trên nói với rắn, rắn trắng rẽ nước đưa ông về thủy phủ. Đến nơi ông vào bái yết Long Vương trình rõ sự việc và đem thư cùng trâm vàng dâng lên. Long Vương xem xong thư bèn truyền rắn trắng đưa Liễu Nghị về lầu Nam dọn tiệc khoản đãi. Ngay hôm đó truyền sai con trai là Xích Lân và quân thủy tiến thắng đến xứ Ngọc Hồ Kim Quy đón công chúa về thủy quốc.
Ngày mùng 9 tháng Giêng vua Long Vương gả công chúa cho Liễu Nghị và phong làm Phò Mã Quốc Tể quận công đồng thời cho cùng ở thủy phủ với công chúa. Sai lục bộ thủy tề đầy Kinh Xuyên và Thảo Mai về Ngọc Hồ Kim Quy.
Lại nói từ khi công chúa về thủy quốc tất cả dân hai bên bờ sông Cái từ thượng nguồn nơi Ngọc Hồ Kim Quy đến hạ lưu Ba Lạt - Thái Bình Nam Định đều mắc bệnh dịch. Dân chúng cùng quan lại bèn lập đàn cầu nguyện và dâng biểu lên Thượng đế. Trang Xâm Miện, xã Xâm Thị, huyện Thanh Đàm (nay là Xâm Dương, Ninh Sở, Thường Tín, Hà Nội) vào nửa đêm dân làng đều nghe thấy tiếng chó sủa liên hồi và mơ thấy một người con gái mình mặc áo trắng mang đai ngọc lưu ly ngự trên rồng vàng bay lên từ mặt nước nói rằng :
- Ta là con gái động đình Long Vương, Thủy Tinh Ngọc Dung Công Chúa, Thượng đế sắc phong cho ta giúp nước cứu dân cõi Nam Giao, nay dân chúng gặp tai họa ta phụng lênh thượng đế đến cứu giúp.
Sau được bình yên lên dựng miếu thờ viết thần vị thì ắt được nhân khang vật thịnh.
Trời sáng các vị bô lão cùng dân làng ai cũng nói có cùng giấc mơ như vậy, và bệnh tật dần tiêu tan hết. Dần làng bèn cùng nhau xây dựng ngoi miếu thờ hàng năm Quốc cầu, dân đảo đều linh ứng rõ rệt.
Vào thời Trần Nhân Tông giặc Nguyên Mông xâm phạm bờ cõi nước ta, đức Vua mới ban búa Việt Cờ Mao cho Hưng Đạo Đại Vương tiết chết thủy lục chư binh chống giặc. Một lần, Hưng Đạo Đại Vương kéo quân qua Xâm Dương trời đà xẩm tối bèn cho quân sỹ thuyền bè neo đậu lại bên sông nghỉ lại.
Đương đêm bỗng thấy sóng nổi cát bay mây trời vần vũ, một chốc bống thấy mặt nước long lanh ánh bạc một người tiên nữ mặc áo trắng, đai lưu ly cưỡi rồng vàng bay lên mặt nước. Vương cả kinh nhưng tiên nữ bèn nói:
- Ta phụng mệnh thượng đế hộ quốc an dân, nay Quốc Công Tiết Chế hành quân qua đây xin âm phù giết giặc.
Quả nhiên ít lâu sau thuyền giặc kéo qua Xâm Dương thì bỗng dưng nổi sóng to gió lớn thuyền bè quân lương đều chìm cả, giặc chết vô số.
Các trận chiến trên Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương Đô, Đông Bộ Đầu....Đều có Thánh Mẫu linh phù làm sóng to gió lớn chìm tàu bè giặc chết đuối nhiều giúp quân ta thừa thắng.
Vận nước thái bình, triều đình luận phong công. Quốc Công bèn làm biểu tâu lên rõ sự việc âm phù ở Xâm Dương. Triều đình luận công Thánh Mẫu ban thưởng cho dân Xâm Dương tiền bạc xây dựng ngôi đền to lớn và ruộng đất để lo việc cúng tế hàng năm đồng thời sắc phong cho Thánh Mẫu.
Lại đến các thời nào chiến tranh binh hỏa Mẫu cũng âm phù giúp dân cứu nước nên đều có sắc thượng phong thật là ức niên hương hỏa vạn cổ miếu đường
---vào khoảng những năm đầu đại Hồng Đức triều vua Lê Thánh Tông (1460- 1497), thái úy Lê Thọ Vực sau khi lập được nhiều công trạng được vua phong chứcBình chương Quân Quốc Trọng Sự rồi đến chức Sùng Quốc Công , giao trấn giu vùng Ba Bông Rừng thiêng nước độc và đem quân đánh giặc vùng núi này Trong một trận giao tranh ác liệt kéo dài, không phân thắng bại mà tình thế rất nguy cấp. Đêm hôm ấy, danh tướng đã mơ thấy một người con gái mặc xiêm y trắng trên mây giáng xuống ngã Ba Bông, rẽ nước bước lên kiệu võng mà nói rằng: “Hãy lui quân về Nhị Sơn hạ thủy mà vây hãm, lên núi Thạch Bàn mà cầu Mẫu thoải tất ứng linh”. Theo lời, ông dẫn quân xuôi về Chí Thủy (Thác Hàn Sơn bây giờ) dâng lễ cầu Mẫu rồi bố trí quân binh mai phục. Ứng báo của Mẫu cho kế phá giặc là lấp đá chặn dòng, lấy thủy triều dâng, làm nghi binh nhử giặc vượt qua bãi đá ngầm, khi nước thủy triều xuống thì tổng lực phản công, thuyền giặc rút chạy bị vấp vào bãi đá ngầm, lật nhào chìm đắm rất nhiều, quân mai phục đổ ra đánh úp, quân giặc chết nhiều vô kể và thất bại thảm hại, không còn dám quấy nhiễu nữa. (Dấu tích bãi đá ở Thác Hàn vẫn còn cho đến ngày nay chính là Thác Hàn ơ lòng sông )
Sau đó ông Lê thọ vực tâu vua xây đền thờ Đức Đệ Tam Thủy Tiên Thánh Mẫu Bạch Ngọc Hồ Trung Xích Thủy Tinh Xích Lân Long Nữ . Lập đền Cô Ba ở bờ bãi bồi Ba Bông hiện nay. Đền thờ Đệ Tam Thánh Mẫu ở non cao Thạch Bàn thác Hàn Chí Thủy .Nhớ ơn công đức của tướng quân Lê Thọ Vực, nhân dân địa phương đã lập đền thờ ngay phía dưới trước đền Mẫu, đôi diện qua sông ...
---- về cây ngô đồng tiên ( nguyên mẫu truyện tàu là cây quýt mọc bên cái. Giếng cửa ngõ dương gian thoải phủ ) thì cây ngô đồng mọc ơ cửa bể Đông . Vị trí nay là Thị trấn Ngô Đồng giao thủy nam định . Giao thủy xưa là nơi giáp danh biển vời đất , là nơi hải tần cửa ngõ thủy quốc dương gian
---- về địa danh nơi hai ông bà gặp nhau , có thuyết nói ớ tuyên quang , núi Dùm với ý nghia giúp dùm . Điều này e có sự nhầm lẫn giữa Thánh Mãu đền Dùm tỉnh tuyên với Mẫu thoải . Ơ đền Dùm vốn thờ bà con gái vua Hùng , đi chơi trên sông Lô , sau hoá cả hai chị em và bà em dc phong Đệ nhị bạch Ngọc hồ trung xích lân công chúa
Ơ đền Nghĩa Sơn Hưng Nguyên nghệ an thì thần tích cho rằng nơi gặp nhau là ơ bên bờ sông Lam, nay ơ đây vẫn còn đền thần tích sắc phong thờ ông liễu nghị và mẫu bà
Cũng theo huyền sử Núi kim qui Ngọc hồ là nơi Mẫu Bà bị đi đày đỉnh Thạch Bàn nơi có tảng đá vuông là chỗ đặt cũi khi xưa và núi ấy chính là núi Hàn Sơn Phong Mục bây giờ các cụ già vẫn lên đá đó đặt lễ.
