SỰ TÍCH MẪU CỬU TRÙNG THIÊN
Trong đạo Mẫu ta thường thấy “Tam tòa thánh Mẫu” gồm: Thánh Mẫu Thần chủ (Mẫu Liễu Hạnh), Mẫu Thoải và Mẫu Thượng Ngàn trong màu áo đỏ, xanh, trắng tượng trưng cho Trời (Thiên phủ), Rừng (Nhạc phủ) và Nước (Thoải phủ). Tuy nhiên, trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ ngoài ba vị Thánh Mẫu kể trên còn có Mẫu Cửu Trùng.Vậy Mẫu Cửu Trùng hay Mẫu Cửu Trùng Thiên là ai?
Vẫn còn nhiều điều chưa rõ ràng về sự tích Mẫu Cửu Trùng Thiên cũng như ngôi vị Thánh Mẫu Thần Chủ trong
Tam Tòa Thánh mẫu giữa Mẫu Cửu và Mẫu Liễu vẫn gây nhiều tranh cãi trong giới chuyên môn.
Mẫu Cửu Trùng còn được biết đến là Mẫu Thượng Thiên hay Cửu Trùng Thiên Thanh Vân Công chúa. Sự tích về Mẫu Cửu Trùng Thiên còn nhiều điểm chưa rõ ràng và vị trí Mẫu Đệ Nhất giữa bà và Thánh Mẫu Liễu Hạnh vẫn còn là điều đang được tranh luận.Tuy nhiên theo các tài liệu chính thống như bản văn chầu, khoa cúng thì hình ảnh Thánh Mẫu Cửu Trùng vô cùng quan trọng trong thần điện của Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ. Cửu Trùng Thiên có nghĩa là chín tầng trời, ý chỉ khắp cõi trời đất nơi Mẫu Thượng Thiên cai quản trốn tiên cung, thượng giới.
Khác với Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải, Mẫu Thượng Thiên không giáng trần, và có rất ít thần tích kể về thân thế, xuất xứ và việc cứu nhân độ thế của bà. Về xuất xứ, có ý kiến cho rằng bà có nguồn gốc là Cửu Huyền Thiên công chúa, một vị thần Trung Quốc. Về công đức của Thánh Mẫu có thuyết nói bà từng giúp người dân Việt Cổ từ thời lập nước đánh đuổi giặc Xuy Vưu sang xâm lược nên được nhớ ơn.
Thần tích về bà không nhiều có lẽ một phần do đến thế kỷ 15 trong đạo Mẫu xuất hiện Thánh Mẫu Liễu Hạnh được cho là hóa thân của Mẫu Thượng Thiên.
Từ đó về sau, công đức và những truyền thuyết về Mẫu Cửu Trùng Thiên đều được biết tới dưới danh nghĩa là Thánh Mẫu Liễu Hạnh (xem thêm bài viết Sự tích Thánh Mẫu Liễu Hạnh).
Hiện nay đền thờ Mẫu Thượng Thiên cũng không có nhiều. Một phần có lẽ vì về sau này khi đã có mẫu Liễu Hạnh, đền thờ của Mẫu Cửu Trùng Thiên ít được xây dựng hơn. Tại các đền, điện thờ Tứ phủ, có nơi thờ bà ở chính cung, có nơi thờ ở ban trung thiên (giữa trời) để thập phương bái vọng. Một trong số những đền thờ chính có thể kể tới là Đền Mẫu Cửu ở Ninh Sở, Thường Tín, Hà Tây (nay là Hà Nội). Đền được xây từ lâu nhưng không ai biết chính xác vào năm nào.
Theo thần tích của đền, trước đây vùng này nổi tiếng với nghề mây tre đan. Có một ông lão thường qua sông để bán hàng nhưng rất ế ẩm. Một ngày nọ, ông nhìn thấy một bức tượng đang trôi trên sông ông bèn lấy dây cột vào bờ và dặn dò bức tượng sẽ quay lại vớt lên sau khi bán hàng xong. Thật kỳ lạ là ngày hôm đó ông bán rất đắt hàng và sớm quay về vớt bức tượng lên. Lúc đầu bức tượng nhẹ bẫng nhưng khi tới chính nơi sau này là đền thờ, bức tượng bỗng nhiên nặng trĩu. Ông lão đành phải đặt ở đó, rồi hàng ngày hương khói. Cũng kể từ hôm ấy, ông ngày càng buôn may bán đắt hơn. Tiếng lành đồn xa, nhiều người trong vùng cũng đến cúng viếng và gặp được điều thuận lợi. Từ đó trở đi, nơi đó dần trở thành một ngôi đền, chính là đền Mẫu Cửu ngày nay. Năm 2004, ngôi đền bị hỏa hoạn nhưng hiện đã được tu bổ khang trang hơn trước.
Ngoài đền Mẫu Cửu còn có đền cô Chín ở Sòng Sơn Thanh Hóa. Nơi đây có Cung Cấm dành thờ bà. Đáng lưu ý là tại đền này có bức tượng Thánh Mẫu Cửu Thiên được dựng bằng đồng nặng một tấn, cao khoảng 2,3 mét, ngự trên đền Thượng Ba Vì ở đỉnh cao nhất của ngọn núi Cổ Bồng. Hàng năm, vào Lễ Mẫu Cửu Trùng Thiên (9/9 âm lịch), người dân thường tới đây nhang khói cầu xin sức khỏe, tài lộc và bình an.
SỰ TÍCH MẪU CỬU TRÙNG THIÊN - MẪU THƯỢNG THIÊN
- Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên còn có các danh hiệu khác như Mẫu thượng thiên, Thiên Thanh công chúa, Thanh Vân công chúa, Cửu trùng thánh Mẫu ( Mẫu Cửu), Lục Cung vương Mẫu, Mão Dậu Công Chúa. Mẫu mặc áo màu đỏ, ngồi chính giữa.
Nhiều ý kiến cho rằng Cửu trùng thánh Mẫu được đồng nhất với Cửu Thiên Huyền nữ ( bên Trung Hoa), Cửu thiên huyền nữ bên Trung Hoa được xây dựng với một hình tượng nữ thần linh thiêng với các sự tích kỳ bí. Còn trong tâm linh người Việt Mẫu Cửu trùng thanh vân là vị Thánh Mẫu ngự nơi 9 tầng mây, là vị nữ thần quyền hành cai quản thiên cung, cai quản Lục cung sáu viện ( Lục cung Vương Mẫu). Ngoài ra Mẫu Cửu Trùng Thanh Vân còn có danh hiệu khác là Bán Thiên Công Chúa ( Mẫu Bán Thiên). Hầu hết các Đền, Phủ hay những Điện thờ tại gia đều có ban thờ Mẫu bán thiên ngoài trời.
- Đền Mẫu Cửu Trùng nằm ở Thôn Bằng Sở, xã Ninh Sở, Thường Tín, Hà Nội.
- Tượng Mẫu Cửu Trùng Thiên tại Ba Vì
- Tiệc Mẫu Cửu ngày 9/9
- Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên là thánh mẫu cai quản 9 tầng trời bao gồm :
Tầng Trời thứ 1:trên từng Trời nầy có Vườn Ngạn Uyển do Nhứt Nương DTC cai quản.
Tầng Trời thứ 2: trên từng Trời nầy có Vườn Ðào Tiên của Ðức Phật Mẫu do Nhị Nương cai quản.
Tầng Trời thứ 3: tên gọi là Thanh Thiên.
Tầng Trời thứ 4: Huỳnh Thiên.
Tầng Trời thứ 5: Xích Thiên.
Tầng Trời thứ 6: Kim Thiên.
Tầng Trời thứ 7: Hạo Nhiên Thiên, do Ðức Chuẩn Ðề Bồ Tát và Phổ Hiền Bồ Tát cai quản.
Tầng Trời thứ 8: Phi Tưởng Thiên, do Ðức Từ Hàng Bồ Tát cai quản.
Tầng Trời thứ 9: Tạo Hóa Thiên, do Ðức Phật Mẫu cai quản và Ðức Phật Mẫu chưởng quản tất cả 9 từng Trời của Cửu Trùng Thiên.
- Bên dưới là Cửu Trùng Thiên (9 từng Trời)
Kế trên là từng Trời thứ 10: Hư Vô Thiên, do Ðức Nhiên Ðăng Cổ Phật chưởng quản.
Kế tiếp là từng Trời thứ 11: Hội Nguyên Thiên.
Trên hết là từng Trời thứ 12: Hỗn Nguyên Thiên.
Hai từng Trời 11 và 12 do Ðức Di-Lạc chưởng quản.
12 từng Trời ấy được gọi chung là Thập nhị Thiên. Trong Thập nhị Thiên có Cửu Trùng Thiên.
Các Ðấng Thần, Thánh, Tiên, Phật khai hóa Cửu Trùng Thiên được gọi là Cửu Thiên Khai Hóa.
Các Ðấng Thần, Thánh, Tiên, Phật khai mở Thập nhị Thiên được gọi chung là Thập nhị Khai Thiên.
- Khi có tế lễ Chức sắc Ðại Thiên phong hàng Tiên vị qui liễu, Hội Thánh cho dựng bên trên Ðài Cửu Trùng Thiên một cái nhà rộng có 8 cột cao khoảng 12 mét đứng theo hình Bát Quái, nóc nhà có 8 mái tạo thành 8 cung Bát Quái. Tại mỗi cung có vẽ một bức tranh lớn nói lên ý nghĩa của mỗi cung theo Bát Quái đồ:
Cung Càn: vẽ cảnh Rồng bay trên mây.
Cung Khảm: vẽ cảnh biển cả mênh mông.
Cung Cấn: vẽ cảnh núi non.
Cung Chấn: vẽ cảnh sấm chớp.
Cung Tốn: vẽ cảnh bão tố.
Cung Ly: vẽ cảnh núi phun lửa.
Cung Khôn: vẽ cảnh con trâu cày đất.
Cung Ðoài: vẽ cảnh đầm nước, ao hồ.
Mẫu Cửu hay còn gọi với các tên là Mẫu Cửu Trùng Thiên, Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên, Thiên Thanh Công Chúa, Thanh Vân Công Chúa, Lục Cung Vương Mẫu, Mẫu Trùng Thiên, Thánh Mẫu Cửu Trùng.
Mẫu Cửu ở vị trí nào trong các Thánh Mẫu
Mẫu Cửu Trùng Thiên ngự trên chín tầng mây, quyền hành cai quản thiên cung, cai quản Lục Cung trên thiên đình. Đáng lẽ Mẫu Cửu Trùng Thiên sẽ là ngôi Thượng Thiên trong Đạo Mẫu. Như vậy, nếu đầy đủ thì chúng ta phải có: Tứ Tòa Thánh Mẫu và lần lượt là:
– Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên ( Mẫu Cửu Trùng Thiên).
– Mẫu Đệ Nhị Liễu Hạnh.
– Mãu Đệ Tam Thượng Ngàn.
– Mẫu Đệ Tứ Thoải Phủ.
Có tài liệu cho rằng Tứ vị Thánh Mẫu lần lượt là : Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên- Thanh Vân Công Chúa ( hay còn gọi là Mẫu Cửu Trùng Thiên), Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Đệ Tam Thoải Cung, Mẫu Đệ Tứ Nhạc tiên Sơn Lâm Công Chúa.
Tuy nhiên, Mẫu Cửu Trùng Thiên không giáng trần nên Mẫu Liễu Hạnh đã soán ngôi của Mẫu Cửu Trùng Thiên trở thành Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên. Khi đó chúng ta có Tam Tòa Thánh Mẫu như sau:
– Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên ( Mẫu Liễu Hạnh)
– Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn
– Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ.
Chúng ta cũng cần phân biệt khái niệm Tứ Tòa Thánh Mẫu ( hay Tứ Vị Thánh Mẫu) và Tứ Phủ Thánh Mẫu. Tứ Tòa Thánh Mẫu là Mẫu Cửu Trùng Thiên + Tam Tòa Thánh Mẫu. Còn Tứ Phủ Thánh Mẫu là Tam Tòa Thánh Mẫu + Mẫu Địa.
Sự tích Mẫu Cửu Trùng Thiên
Mẫu Cửu Trùng Thiên đã có vào thời vua Hùng Kinh Dương Vương giúp Hữu Hùng Thị đánh giặc ác chúa tên là Xuy Vưu.
Mẫu Cửu Trùng Thiên được thờ như thế nào
Như trên đã nói Tam Tòa Thánh Mẫu thường không có Mẫu Cửu Trùng Thiên. Mẫu Cửu Trung Thiên thường được thờ ngoài trời với tên ban Mẫu Cửu Trùng Thiên hoặc ban Mẫu bán Thiên. Thường ở các đền phủ đều có ban thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên ở ngoài trời.
Đền thờ chính của Mẫu Cửu Trùng Thiên ở đâu
Tại thô Bằng Sở xã Ninh Sở Thường Tín Hà Nội có một ngôi đền tên gọi: Đền Mẫu Cửu Trùng. Đền có từ lâu đời nhưng có từ thời nào thì chưa rõ.
Tại đền Cô Chín Sòng Sơn thì tại Cung Cấm là thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên.
Tại Đền Rồng – Thanh Hóa cũng có môt cung thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên.
Tại núi Cổ Bồng – Ba Vì có tượng Mẫu Cửu Trùng Thiên bằng đồng đúc mới được an vị ngày 16/10/2010 có kích thước lớn bằng người thật nặng khoảng 1 tấn đồng cao 2,3 cm.
Mẫu Cửu Trùng Thiên Với Mẫu Liễu Hạnh Có Liên Quan Gì
Không giống như Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải, Cửu Trùng Thiên Thanh Vân Công không giáng trần và dường như không có nhiều tài liệu ghi chép lại thân thế, xuất xử và việc nhân độ thế của bà.
Có ý kiến cho rằng, Mẫu Thượng Thiên có nguồn gốc là Cửu Huyền Thiên công chúa, một vị thần của Trung Quốc. Về công đức của Thánh Mẫu, có người nói rằng bà từng giúp người dân Việt Cổ đánh giặc đuổi giặc Xuy Vưu sang xâm lược nước ta nên được tưởng nhớ.
Sự tích mẫu Cửu Trùng Thiên Thanh Vân Công không có nhiều, có lẽ là do đến thế kỷ 15, trong đạo Mẫu có xuất hiện Thánh Mẫu Liễu Hạnh, được cho là hóa thân của bà. Từ đó về sau, công đức và những truyền thuyết về bà được biết tới với danh nghĩa là Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Trước kia có một người mỗi hàng đều mang các mặt hàng được làm mây tre đan qua sông để bán, nhưng không bán được hàng. Một hôm nọ, ông mang hàng đi bán, khi đến gần bến sông ông thấy có một pho tượng dạt vào bến sông. Thấy lạ, ông lão lấy dây cột bức tượng vào bờ và nói: “Tôi còn phải đi bán hàng đã, nếu ngài linh thiêng thì phù hộ cho tôi bán hết hàng, rồi tôi sẽ vớt ngài sau”.
Thật kỳ lạ rằng, ngày hôm đó ông lão bán bàng rất chạy, không đủ hàng để bán. Nên khi quay về, ông đã vớt bức tượng lên và mang về làng. Nhưng trên đường về, đến vùng đất xây đền ngày nay là Ninh Sở, Hà Nội, bức tượng bỗng dưng trở nên nặng hơn so với bình thường, ông lão không thể vác nổi pho tượng nữa, liền đặt bức tượng ở nơi này và mỗi ngày ông đều đến để thắp hương. Kể từ hôm đó, ngày nào ông lãi cũng bán rất đắt hàng, mọi người gần xa thấy bức tượng linh thiêng nên kéo đến cầu xin thì mọi cầu mong đều được linh ứng và suôn sẻ. Kể từ đó, đền thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên được xây dựng và duy trì cây hương thờ mẫu cửu cho đến ngày nay.
Đền thờ chính mẫu cửu trùng thiên ở đâu?
Đền thờ chính của mẫu cửu cửu trùng thiên gồm có
Đền Bằng sở địa chỉ tại hà nội
Được xây dựng ở thôn Bằng Sở, Ninh Sở, Thường Tín, Hà Nội
Đền mẫu cửu trùng thiên ba vì nằm trong khu du lịch vườn quốc gia ba vì hà nội
Ngoài ra, còn một số địa phương khác cũng lập đền thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên như Đền Cô Chín Sòng Sơn, Đền Rồng ở Thanh Hóa
Mời quý vị tham khảo thêm bài Tìm hiểu về Tam vị chúa mường trong tín ngưỡng thờ mẫu
Đi lễ mẫu cửu trùng thiên sắm lễ gì?
Đi lễ đền mẫu cửu trùng con nhanh chủ yếu là nhất tâm, nếu đi theo đoàn nên tổ chức Sắm lễ mẫu cửu trùng thiên chung cho cả đoàn.
khi sắm lễ mẫu cửu trùng cần chọn những đồ màu đỏ, cơi trầu, hương hoa, giấy tiền vàng sớ thỉnh cầu,..
Văn khấn mẫu cửu trùng thiên
Văn khấn Mẫu cửu trùng thiên
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Hương tử chúng con thành tâm kính lạy Đức Hiệu Thiên chí kim quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế.
Kính lạy Đức Cửu Trùng Thanh Vân lục cung công chúa.
Kính lạy Đức thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng công chúa, sắc phong Chế Thắng Hòa Diệu đại vương, gia phong Tiên Hương Thánh mẫu.
Kính lạy Đức đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương.
Kính lạy Đức đệ tam Thủy Phủ, Lân nữ công chúa.
Kính lạy Đức đệ tứ khâm sai Thánh mẫu, tứ vị Chầu bà, năm toà quan lớn, mười dinh các quan, mười hai Tiên cô, mười hai Thánh cậu, ngũ hổ Đại tướng, Thanh Hoàng Bạch xà đại tướng.
Hương tử con là . . . . . . . . . . .
Ngụ tại . . . . . . . . . . .
Cùng toàn thể gia đình đến nơi Điện (Phủ, Đền) . . . . . . . chắp tay kính lễ khấu đầu vọng bái, lòng con thành khẩn dạ con thiết tha kính dâng lễ vật cúi xin các Ngài xót thương ủng hộ, kiến cho gia chúng con tiêu trừ tai nạn, điềm lành thường tới, điềm dữ lánh xa, hết tai ương bệnh tật trong nhà, hưởng thịnh vượng an lành mãi mãi.
Tài như nước đến lộc như mây về bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có phúc lành tiếp ứng.
Lại xin: Thể đức hiếu sinh, rủ lòng cứu độ, khiến cho chúng con như ý sở cầu, cho hương tử tòng tâm sở nguyện.
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Ngày tiệc của Mẫu Cửu Trùng Thiên: Ngày 9 tháng 9
