Thánh Tích Cậu Bé Đồi Ngang
Trong hệ thống thờ Tứ Phủ Thánh Cậu có cậu bé Đồi Ngang được thờ tự tại đền cùng với thánh bất tử Mẫu Liễu Hạnh.
Cậu bé đồi ngang là một thánh cậu trong 12 thánh cậu của Tứ Phủ Thánh Cậu, Cậu rất linh thiêng và hay giáng đồng. Cậu bé đồi ngang mặc y phục là màu xanh, đầu vấn khăn,….
Sự tích Cậu bé Đồi Ngang
Thánh Mẫu tiên chúa tái tam giáng thế, hiển thánh tại vùng đất Nho Quan, Ninh Bình vào khoảng thế kỷ XVI. Thánh Chúa biến hóa thành cô thôn nữ dọn quán bán nước ven đường ( trước cổng đền ngày nay ) quan sát, dùng phép thuật trừ tà ác, dâm tặc vảo vệ nhân dân. Thánh Mẫu biến hóa, cải trang thành người trần để thử lòng trần để thử lòng trần gian.
Lúc bấy giờ, có một người con trai họ Mai ở Thanh Hóa cũng cùng cành đạo đày, bị giáng trần. Cơ duyên đã đưa họ gặp gỡ, tâm đầu ý hợp, trong cuộc trò truyện họ nghĩ về cuộc sống gia đình hạnh phúc với những đứa con. Bỗng nhiên có tiếng khóc của một đứa bé . Và đó chính là đứa con ước nguyện của Mẫu Liễu Hạnh và người con trai họ Mai.
Theo thời gian cậu bé lớn lên và trưởng thành, khí phách hiên ngang , giúp dân giúp nước .Tương truyền rằng cậu là sống phóng khoảng , cậu sẵn sàng cho một người nào đó tất cả nếu thuận lòng, nếu người đó có tâm sáng. Nhưng cũng không kém phần dứt khoát của một chàng trai, nếu không bằng lòng với ai, cậu sẽ lấy hết những gì mà người đó có . Vì vậy Đền Đồi Ngang ngoài thờ Mẫu Liễu Hạnh , còn là nơi linh thiêng thờ cậu bé Đồi Ngang.
Trên trời nổi trận mưa sa
Hồng vân ngũ sắc hoá ra cậu Hoàng
Nguyên xưa cậu ngự Đồi Ngang
Có giấy Mẫu truyền cậu kíp ran gay
Tháng ba trảy hội phủ giày
Công Đồng, Phủ Bóng ra ngay Phủ Bà
Về đồng chit chiếc khăn hoa
Kì thi khoá hội cậu ra kinh kỳ
Vua yêu, Mẫu lại yêu vì
Nâng niu như ngọc lưu ly vàng mười
Ngọc lưu ly càng nhìn càng thắm
Bông hoa đào càng ngắm càng xinh
Cậu Hoàng ba bảy tuổi xanh
Anh tài nhất mực thông minh tuyệt vời
Trái đào tóc chấm ngang vai
Tay cầm quyển sổ bút ngọc cài tai đi chấm đồng
Tai nghe nhạc ngựa long nhong
Nhạc ngựa cậu Quận đèn chong cậu về
Con ngựa hồng khoan khoan chân bước
Giương cung thần bắn suốt mình chim
Một đàn chim nhạn bay lên
Tránh sao cho khỏi mũi tên cậu Hoàng
Cái cung bạc, mũi tên vàng
Giương cung cậu bắn rõ ràng mười mươi
Cậu ăn chơi nghiêng nước đổ trời
Có khi thanh lịch tốt tươi anh hào
Đền đây khuya sớm ra vào
Đôi tay nâng bức màn đào quỳ tâu
Ngày ngày đôi buổi theo hầu
Vua cha cũng quý Chúa Chầu cũng thương
Tấu cho phật thánh mười phương
Thanh đồng đệ tử tựa nương trăm tuổi già
Tục truyền tháng tám hội Cha
Tháng ba hội Mẫu gần xa nức lòng
Cậu Đồi giục ngựa qua sông
Hèo hoa cậu vác thương đồng phải theo
Thương đồng tứ núi cũng leo
Thất sông cũng lội cửu đèo cũng qua
Chân tâm niệm chữ Di Đà
Vào chùa Non Nước hái hoa đem về
Băng rừng vạn dặm suối khe
Khi chơi Yên Tử lúc về Quỳnh Lâm
Thương người thành kính nhất tâm
Cứu cho thoát ách trầm luân mọi loài
Cậu nay đích thực người trời
Tỏ lòng trung hiếu thương người trần ai
Gia ân tiếp lộc ban tài
Tạ xong ba lễ cậu ngồi nghe văn
