Chầu Cửu
Chầu Chín Cửu Tỉnh Chầu bà vốn là tiên nữ trên Thiên Đình sinh giáng ở đất Bỉm Sơn Thanh Hóa làm phúc giúp dân.
Sau này khi thác hóa bà trờ thành vị Chầu Bà kề cận biên chép sổ sách bên Cửu Trùng Thiên Cung Vạn Hoa Vương Mẫu.Khi thanh nhàn chầu thường cùng bạn cát dạo chơi khắp nơi, giáng hiện tại đất Thanh Hóa (có tài liệu cho rằng bà cũng là người cai quản chín mạch nước giếng âm dương trên đất Thanh. Theo âm Hán: Cửu là chín Tỉnh là giếng nên Cửu Tỉnh cũng có nghĩa là chín giếng) có khi chầu cũng giá ngự trong Đền Sòng (vì vậy đôi khi người ta cũng gọi là Chầu Cửu Đền Sòng). Cũng có quan niệm cho rằng bà là Thụy Hoa Công Chúa (hay có một số sách nói là Chầu Quỳnh) trên Thiên Cung xuống Đồi Ngang, Phố Cát, kề cận bên Mẫu Liễu Hạnh.
Chầu Cửu thường hay ngự đồng khi về các ngôi đền ở Phủ Dày, Nam Định hoặc Đền Sòng, Thanh Hóa. Khi ngự đồng chầu mặc áo màu đỏ (có một số nơi dâng chầu áo màu hồng) khai quang rồi múa mồi.
Vì coi là kề cận bên Mẫu nên Chầu Cửu thường được thờ chính ở những ngôi đền chính của Mẫu như Đền Rồng, Thanh Hóa và Phủ Bóng, Nam Định ngoài ra ở một số đền còn thờ chầu làm Chầu Thủ Đền coi giữ trong bản đền. Nhưng ngôi đền được coi là đền chính của chầu là Đền Sòng Sơn ở Bỉm Sơn, Thanh Hóa. Khi chầu ngự đồng Văn thường hát:
“Chín mươi chín suối bao xa
Thỉnh mời Chầu Cửu bước ra ngự đồng
[...] Đất Sòng Sơn giáng sinh Chầu Cửu
Núi Bách Thần đặt hiệu thần tiên
Cửu Tỉnh, Mẫu đã ban truyền
Quyền chầu cai quản khắp miền xứ Thanh”.
BẢN VĂN CHẦU CỬU
Anh linh hiển hách quyền hành gần xa
Đồi Ngang hầu cận Mẫu Bà
Sòng Sơn – Phố Cát thực là trang nghiêm
Dung nghi tính hạnh thảo hiền
Khăn điều áo thắm dịu hiền thanh tân
Danh thơm truyền khắp xa gần
Chầu Cửu linh ứng tài thần linh thông
Thướt tha vẻ nguyệt bóng hồng
Ngày ngày phụng mệnh cửa công ra vào
Sòng Sơn, Chầu ngự ngôi cao
Đền thanh cảnh lịch ai nào dám đương
Đền thờ phong thủy lạ nhường
In đồ bát cảnh cát tường phong quang
Đền thờ lập ở bên đàng
Cây cao bóng mát trang hoàng uy nghi
Sơn son thếp bạc đan trì
Rồng bay phượng múa tức thì chầu lên
Dạo chơi các phủ các đền
Cây Đa phủ Bóng khi miền Nghệ An
Trên đời đẹp nhất hoa lan
Nhất thanh nhì sắc làm quan trong triều
Thành tâm lễ bái thỉnh kiều
Chân quỳ vai kiệu trước sau trình bày
Xe loan giá ngự đền đây
Hồng vân sáng tỏ tầng mây cửu trùng
Ngự ra vẻ đẹp lạ lùng
Cô hầu cô hạ tùy tùng khâm sai
Chân giận cánh phượng văn hài
Kim xa, mã não hoa tai hột cườm
Trang hoàng sạch sẽ tinh tươm
Hộp trầu phấn sáp lược gương bên mình
Lưng đeo túi gấm xinh xinh
Ba ngàn thế giới vạn hình ngự ra
Thiêng thay là phép Chầu Bà
Danh truyền Nam Việt gần xa tiếng đồn
Chầu nay phụng mệnh Thiên Tôn
Quản đền quản phủ sớm hôm chuyên cần
Ai mà hữu đức hữu nhân
Chầu Bà Đệ Cửu có phần dành cho
Kẻ nào bụng dạ quanh co
Chầu Bà Đệ Cửu cho lo suốt ngày
Chầu Bà có phép thiêng thay
Không phải ai cũng thỉnh rày được đâu
Chầu Bà phép thuật nhiệm màu
Ngự ra Chầu phán một câu rõ ràng
“Ta đây lịch sự đàng hoàng
Ngự đồng những chốn trang hoàng thanh cao
Những kẻ giả dối tầm phào
Ăn gian nói dối ta sao ngự về
Một khi cách trở giang khê
Thành tâm một dạ ta về chúng minh
Khó khăn trăm nối ngàn hình
Ta về giáng phúc điện đình chính nơi
Kể cho không phải thỉnh mời
Ta đây sẽ giúp mọi nơi mọi đường
Chỉ cần một nén tâm hương
Phụng sự Tiên Thánh từ đường quanh năm
Ngày tư cho chí ngày rằm
Các ghế vọng bái chữ ‘tâm’ làm đầu
Không cần cầu đảo đâu đâu
Thiết tha khấn nguyện hữu cầu ắt linh
Ta nay có lệnh Thiên đình
Phải về khải tấu tâu trình Mẫu vương”
Phán xong kíp giá lên đường
Trẻ già trai gái tỏ tường biết ra
Hôm nay con thỉnh Chầu Bà
Xin Bà giá ngự điện tòa trang nghiêm
Ban cho vạn phúc muôn niên
Cửa nhà khang thái niên niên thọ trường.
